'Kooperatifçilikte Düne Göre Daha İyiyiz Ancak Dünyaya Göre Çok Gerideyiz'
Silivri SİAD ve Küpe FM ortaklığında hazırlanan İş Dünyası programına konuk olan bölgemiz ticaret ve tarım hayatının tanınmış simalarından Turgay Sakarya, Türkiye'deki kooperatifçiliğin durumunu değerlendirdi.
Editör: Yaz Dostum
14 Ocak 2020 - 23:03 - Güncelleme: 14 Ocak 2020 - 23:12
Silivri Sanayici ve İş Adamları Derneği ile Küpe FM'in işbirliğiyle hazırlanan İş Dünyası programına bugün Silivrispor’un geçmiş dönem 2. Başkanı, Silivri Yağlı Tohumlar Kooperatifi geçmiş dönem Başkanı, Önder Çiftçi Danışmanlık Derneği eski Başkanı, Trakya Birlik Kooperatifi Silivri Yağlı Tohumlar Tarım Satış Kooperatifi Başkanı, Başak Ticaret Arçelik ve Başak Ticaret Bellona yetkili mağazalarının kurucusu Turgay Sakarya konuk oldu. Sakarya, radyo programcısı Turhan Alyakut’un ‘Kooperatifler Ülkemizde Neden İstenilen Noktada Değiller?’ sorusuna kapsamlı bir biçimde açıklık getirdi. Ülkemizde tarımsal kooperatifçiliğin tarihi ile ilgili bilgi vererek değerlendirmesine başlayan Sakarya, ülkemizdeki kooperatiflerin en büyük sorunları ve çözüm önerilerini de ifade etti.
“KOOPERATİFÇİLİK SERÜVENİMİZ ASLINDA 1863 YILINDA MİTHAT PAŞA’NIN KURDUĞU ‘MEMLEKET SANDIĞI’ İLE BAŞLIYOR”
TURHAN ALYAKUT: Yayının başında Silivri Yağlı Tohumlar Kooperatifi geçmiş dönem Başkanı ve Önder Çiftçi Danışmanlık Derneği eski Başkanı olduğunuzu hatırlatmıştım. Silivri çok önemli tarımsal potansiyele sahip bir yer ama Türkiye’de tarımın durumu malum. Tarım çok derin bir konu ama bu konunun kooperatifçilik ayağıyla ilgili kısa bir bilgi almak isteriz sizden. Türkiye’deki kooperatiflerin %57’si tarımsal amaçlı kooperatif, buna rağmen kooperatifler ülkemizde neden istenilen noktada değil?
TURGAY SAKARYA: Türkiye'de kooperatifçiliğin temeli çok eskilere dayanıyor. Ülkemizde kooperatifçilik 1863 yılında Mithat Paşa’nın Memleket Sandığı’nı kurmasıyla başlıyor. 1925 yıllarında Zirai Birlikler Kanunu ve zaman içinde yapılan kanun değişiklikleriyle beraber bugünlere kadar geldi. Birleşmiş Milletler uluslararası kooperatifçilik günü kutlanmasını önermiş ve 1994 yılında ICA’nın kuruluşunun 100. yılına karşılık gelen her temmuz ayının ilk cumartesi gününün 1995 yılından itibaren Uluslararası Kooperatifçilik Günü olarak kutlanmasını kabul etmiştir. Öte yandan 14 Mayıs Çiftçiler Günü’nü kutluyoruz burada. Onu da Önder Çiftçi Derneği ile başlattık Silivri’de. Hala devam ettiriyoruz.
“KOOPERATİFLERİMİZİN TARIMSAL HASILA ÜRETİMİ İÇERİSİNDE ÇOK DAHA İYİ BİR NOKTADA OLMASI GEREKİR AMA MAALESEF OLMASI GEREKEN NOKTADA DEĞİLİZ”
Neden istenilen noktada değiller? Yapısal sorunlar, ortaklara dair sorunlar, yönetim sorunları, sermaye ve finansa erişim en önemli sorunlar. Bunlarla beraber kanunlarımızın da zamanında çıkmayışı, yasaların yer yer birbiriyle çakışması, ortaklarımızın da az oluşu, küçük ölçekli kooperatifler oluşu, piyasaya hakim olamayışı ve denetim eksikliklerinden de kaynaklı olan sorunlar sebebiyle istediğimiz büyümeyi sağlayamadığımızı düşünüyorum. Bizim kooperatiflerimizin üye sayısı da az. Dünyada en çok kooperatifleşme Amerika, Fransa, İngiltere, İtalya ve Japonya’da. Ama en güçlü kooperatifler Japonya’da. Ayrıca Hollanda’da da kooperatif sayısı az ama işlevi çok üst seviyelerde. Hollanda’da kooperatiflerin tarımdaki pazar payı %70’lerde. Avrupa Birliği ortalaması da %40 civarında ama biz maalesef oraların yanına bile yaklaşamıyoruz.
“TRAKYA BİRLİK UMUT VAAD EDİYOR”
Ülkemizde de büyük kooperatifler ve birlikler var tabi. Bunların başında Trakya Birlik, Marmara Birlik, Panko Birlik geliyor. Bugün Trakya Birlik, İstanbul Sanayi Odası’nın ilk 500 şirketi arasında sanıyorum 164. sıralarda. Bunun yanında tarım kredi kooperatiflerinin bir kuruluşu olarak gübre fabrikaları üst konumda, Konya Şeker çok iyi durumda ama bunlar yetersiz, çok az. Dünyaya baktığımız zaman çok daha büyük işler yapan kooperatifler var. Mesela Fransa’da Limagrain tohum firması bir çiftçi kuruluşudur. Bu kooperatif dünyanın 3 büyük tohum üreticisi arasındadır. Ayçiçek, kanola, mısır gibi tohumlar üretiyor. Limagrain’in ülkemizdeki en büyük ortağı Trakya Birlik, en küçük ortağı da Karadeniz Birlik. Trakya Birlik’in Limagrain ile ortak olmasından dolayı Trakya Birlik’in daha iyi yerlere geleceğinin tahmin ediyorum.
“DEVLET DESTEĞİ ŞART”
TURHAN ALYAKUT: Soracağım iki şey var. Bir, umudunuz var mı? İki, kurulduğu günden beri böyle miydi yoksa kooperatifçiliğin ülkemizde çok iyi işlediği zamanları da var mıydı?
TURGAY SAKARYA: Önce ilk sorunuza cevap vereyim. Umudum var. Birlikten kuvvet doğar. Gelişeceği kanaatindeyim. 80’li yıllarda daha çok destekleniyordu, o zaman kooperatifler birlikler haline gelip sanayileşme hamlesi yaptılar. O gün bugün hala o sanayileşme hamlesiyle gidiyor. İleriye olan umudum tabi ki var. Kooperatiflerin ve birliklerin istenilen yere gelmesi için mutlaka devlet desteği şart. Devlet desteği derken bedava para vermesi anlamında değil, yeter ki önünü açsın. İthalat ihracat zamanlarının çok iyi ayarlanması gerekiyor. Bakanlığımızla birliklerimizin bu anlamda koordineli çalışması kooperatifçiliği çok daha iyi noktalara taşıyacaktır.
“AKTİF KOOPERATİF SAYIMIZ YETERSİZ”
TURHAN ALYAKUT: Yeni yapılanmayla köyler artık mahalle oldu. Bu süreçte tarımsal amaçlı kooperatiflerimiz bundan etkilendi mi?
TURGAY SAKARYA: Zaten bölgemizde pek kooperatif kalmadı. Köylerdekiler işlevsiz hale geldi. Birkaç köyde Selimpaşa gibi devam ediyor. Tarım bundan daha az etkilendi ama hayvancılık çok ciddi anlamda etkilendi. Köylerimiz mahalle olduğu için ufak tefek şikayetlerde zabıta gelip müdahale edebiliyor. Bu anlamda geri geldi. Burada bir öneriniz var mı derseniz tabi ki var. Artık küçük ölçekli hayvancılığın belki de bırakılıp organize hayvancılık bölgelerinin kurulmasında fayda var. Birkaç kişi bir araya gelip işletmesini büyütüp kazancını çoğaltabilir ama en önemli olan burada organize hayvancılık bölgelerinin kurulması.
“MECLİSTE BU SEKTÖRLERİN İÇİNDEN GELEN VEKİLLERİN OLMASI BİZİ BAMBAŞKA NOKTALARA GÖTÜRÜR”
TURHAN ALYAKUT: 3. Bölge’den seçilen gerçek anlamda tarımla, hayvancılıkla uğraşan bir milletvekili var mı?
TURGAY SAKARYA: Kendi bölgemizde yok, bu çok büyük bir eksiklik. Bu sadece bizim bölgemizin değil, Türkiye’nin sorunu. Tarımı çok iyi bilen kişilerin mecliste çok daha fazla sayıyla temsil edilmesi gerekiyor. Böyle olursa derdimizi daha iyi anlatırız. Türkiye tarımda daha iyi yerlere gelir. Yoksa bizim Avrupa’dan aşağı kalır tarafımız yok. O bilgiye beceriye, ekipmana, topraklara sahibiz. Bizim biraz daha fazla desteklenmemiz gerekiyor.”
Haber : Batuhan GÜÇLÜ
“KOOPERATİFÇİLİK SERÜVENİMİZ ASLINDA 1863 YILINDA MİTHAT PAŞA’NIN KURDUĞU ‘MEMLEKET SANDIĞI’ İLE BAŞLIYOR”
TURHAN ALYAKUT: Yayının başında Silivri Yağlı Tohumlar Kooperatifi geçmiş dönem Başkanı ve Önder Çiftçi Danışmanlık Derneği eski Başkanı olduğunuzu hatırlatmıştım. Silivri çok önemli tarımsal potansiyele sahip bir yer ama Türkiye’de tarımın durumu malum. Tarım çok derin bir konu ama bu konunun kooperatifçilik ayağıyla ilgili kısa bir bilgi almak isteriz sizden. Türkiye’deki kooperatiflerin %57’si tarımsal amaçlı kooperatif, buna rağmen kooperatifler ülkemizde neden istenilen noktada değil?
TURGAY SAKARYA: Türkiye'de kooperatifçiliğin temeli çok eskilere dayanıyor. Ülkemizde kooperatifçilik 1863 yılında Mithat Paşa’nın Memleket Sandığı’nı kurmasıyla başlıyor. 1925 yıllarında Zirai Birlikler Kanunu ve zaman içinde yapılan kanun değişiklikleriyle beraber bugünlere kadar geldi. Birleşmiş Milletler uluslararası kooperatifçilik günü kutlanmasını önermiş ve 1994 yılında ICA’nın kuruluşunun 100. yılına karşılık gelen her temmuz ayının ilk cumartesi gününün 1995 yılından itibaren Uluslararası Kooperatifçilik Günü olarak kutlanmasını kabul etmiştir. Öte yandan 14 Mayıs Çiftçiler Günü’nü kutluyoruz burada. Onu da Önder Çiftçi Derneği ile başlattık Silivri’de. Hala devam ettiriyoruz.
“KOOPERATİFLERİMİZİN TARIMSAL HASILA ÜRETİMİ İÇERİSİNDE ÇOK DAHA İYİ BİR NOKTADA OLMASI GEREKİR AMA MAALESEF OLMASI GEREKEN NOKTADA DEĞİLİZ”
Neden istenilen noktada değiller? Yapısal sorunlar, ortaklara dair sorunlar, yönetim sorunları, sermaye ve finansa erişim en önemli sorunlar. Bunlarla beraber kanunlarımızın da zamanında çıkmayışı, yasaların yer yer birbiriyle çakışması, ortaklarımızın da az oluşu, küçük ölçekli kooperatifler oluşu, piyasaya hakim olamayışı ve denetim eksikliklerinden de kaynaklı olan sorunlar sebebiyle istediğimiz büyümeyi sağlayamadığımızı düşünüyorum. Bizim kooperatiflerimizin üye sayısı da az. Dünyada en çok kooperatifleşme Amerika, Fransa, İngiltere, İtalya ve Japonya’da. Ama en güçlü kooperatifler Japonya’da. Ayrıca Hollanda’da da kooperatif sayısı az ama işlevi çok üst seviyelerde. Hollanda’da kooperatiflerin tarımdaki pazar payı %70’lerde. Avrupa Birliği ortalaması da %40 civarında ama biz maalesef oraların yanına bile yaklaşamıyoruz.
“TRAKYA BİRLİK UMUT VAAD EDİYOR”
Ülkemizde de büyük kooperatifler ve birlikler var tabi. Bunların başında Trakya Birlik, Marmara Birlik, Panko Birlik geliyor. Bugün Trakya Birlik, İstanbul Sanayi Odası’nın ilk 500 şirketi arasında sanıyorum 164. sıralarda. Bunun yanında tarım kredi kooperatiflerinin bir kuruluşu olarak gübre fabrikaları üst konumda, Konya Şeker çok iyi durumda ama bunlar yetersiz, çok az. Dünyaya baktığımız zaman çok daha büyük işler yapan kooperatifler var. Mesela Fransa’da Limagrain tohum firması bir çiftçi kuruluşudur. Bu kooperatif dünyanın 3 büyük tohum üreticisi arasındadır. Ayçiçek, kanola, mısır gibi tohumlar üretiyor. Limagrain’in ülkemizdeki en büyük ortağı Trakya Birlik, en küçük ortağı da Karadeniz Birlik. Trakya Birlik’in Limagrain ile ortak olmasından dolayı Trakya Birlik’in daha iyi yerlere geleceğinin tahmin ediyorum.
“DEVLET DESTEĞİ ŞART”
TURHAN ALYAKUT: Soracağım iki şey var. Bir, umudunuz var mı? İki, kurulduğu günden beri böyle miydi yoksa kooperatifçiliğin ülkemizde çok iyi işlediği zamanları da var mıydı?
TURGAY SAKARYA: Önce ilk sorunuza cevap vereyim. Umudum var. Birlikten kuvvet doğar. Gelişeceği kanaatindeyim. 80’li yıllarda daha çok destekleniyordu, o zaman kooperatifler birlikler haline gelip sanayileşme hamlesi yaptılar. O gün bugün hala o sanayileşme hamlesiyle gidiyor. İleriye olan umudum tabi ki var. Kooperatiflerin ve birliklerin istenilen yere gelmesi için mutlaka devlet desteği şart. Devlet desteği derken bedava para vermesi anlamında değil, yeter ki önünü açsın. İthalat ihracat zamanlarının çok iyi ayarlanması gerekiyor. Bakanlığımızla birliklerimizin bu anlamda koordineli çalışması kooperatifçiliği çok daha iyi noktalara taşıyacaktır.
“AKTİF KOOPERATİF SAYIMIZ YETERSİZ”
TURHAN ALYAKUT: Yeni yapılanmayla köyler artık mahalle oldu. Bu süreçte tarımsal amaçlı kooperatiflerimiz bundan etkilendi mi?
TURGAY SAKARYA: Zaten bölgemizde pek kooperatif kalmadı. Köylerdekiler işlevsiz hale geldi. Birkaç köyde Selimpaşa gibi devam ediyor. Tarım bundan daha az etkilendi ama hayvancılık çok ciddi anlamda etkilendi. Köylerimiz mahalle olduğu için ufak tefek şikayetlerde zabıta gelip müdahale edebiliyor. Bu anlamda geri geldi. Burada bir öneriniz var mı derseniz tabi ki var. Artık küçük ölçekli hayvancılığın belki de bırakılıp organize hayvancılık bölgelerinin kurulmasında fayda var. Birkaç kişi bir araya gelip işletmesini büyütüp kazancını çoğaltabilir ama en önemli olan burada organize hayvancılık bölgelerinin kurulması.
“MECLİSTE BU SEKTÖRLERİN İÇİNDEN GELEN VEKİLLERİN OLMASI BİZİ BAMBAŞKA NOKTALARA GÖTÜRÜR”
TURHAN ALYAKUT: 3. Bölge’den seçilen gerçek anlamda tarımla, hayvancılıkla uğraşan bir milletvekili var mı?
TURGAY SAKARYA: Kendi bölgemizde yok, bu çok büyük bir eksiklik. Bu sadece bizim bölgemizin değil, Türkiye’nin sorunu. Tarımı çok iyi bilen kişilerin mecliste çok daha fazla sayıyla temsil edilmesi gerekiyor. Böyle olursa derdimizi daha iyi anlatırız. Türkiye tarımda daha iyi yerlere gelir. Yoksa bizim Avrupa’dan aşağı kalır tarafımız yok. O bilgiye beceriye, ekipmana, topraklara sahibiz. Bizim biraz daha fazla desteklenmemiz gerekiyor.”
Haber : Batuhan GÜÇLÜ
YORUMLAR